Zwemmen in vakantiedagen

De stuwmeren aan opgespaarde vakantiedagen kunnen heel Nederland lamleggen. Werkgevers doen hun best ze te laten slinken, maar werknemers niet: ‘Die voorraad geeft me wel een comfortabel gevoel.’

Waarschuwing
Begin dit jaar kreeg financieel medewerker Fred de Jong (45) een waarschuwingsbrief van de afdeling personeelsmanagement. Als hij niet genoeg vakantiedagen zou opnemen, zou een deel ervan volgend jaar vervallen ¬ de wettelijke verjaringstermijn van vijf jaar was bereikt. Hij had nog vier maanden betaald verlof tegoed. ‘Ik was de koploper van heel VNU Media’, zegt hij met lichte spot.
Het grote sparen begon voor De Jong tijdens een periode van onderbezetting in 2001. De afgelopen jaren werd zijn werkgever twee keer overgenomen en kon hij evenmin nauwelijks op vakantie, hij moest nog meer cijfers aanleveren. En hij heeft al zo weinig speling in zijn werk. ‘We maken elke maand een financiële afsluiting dus aan het begin en eind van de maand kan ik nooit weg. Met kerst leveren we de jaarcijfers aan, dan werk ik vaak ook in het weekend.’

Op papier is vakantie goed geregeld in Nederland. Met een voltijdbaan hebben werknemers per jaar wettelijk recht op minimaal twintig vakantiedagen, en daar komen nog atv- en feestdagen bij. Werkgevers mogen die twintig ‘wettelijke’ dagen nooit uitbetalen, ook niet als ze overstaan van vorig jaar, tenzij iemand vertrekt bij het bedrijf. Veel mensen hebben meer vrije dagen dan het wettelijk minimum. Die extra dagen mogen wel worden afgekocht.

Stuwmeren
Werknemers stellen vrije dagen steeds meer op prijs, maar ze maken ze vaak niet op. Ze gebruiken eerst hun atv-dagen, want die vervallen als op 31 december het vuurwerk losbarst, maar uiteindelijk houden twee van de vijf werkende Nederlanders jaarlijks vakantiedagen over, berekende reisorganisatie Expedia in 2005. Omdat hoger opgeleiden hun werk vaker flexibel kunnen indelen en niet voor elk wissewasje vrij hoeven te nemen, groeit hun potje vrije dagen relatief sneller. Opgeteld staat er van hen nog pakweg 110 duizend jaar vakantie open (zie p. 7). De werknemers van VNU Media bijvoorbeeld namen gemiddeld 12,5 dag mee van 2006 naar dit jaar. En Reed Business heeft honderd mensen met een stuwmeer, zoals uitgever Ben Konings (51) die 102,5 dagen over heeft.

Bedrijven zijn niet altijd even blij met de stuwmeren. Het uitbetalen van vakantiedagen bij iemands vertrek gebeurt meestal tegen het laatstverdiende loon en dat is doorgaans hoger dan vijf jaar geleden. Het alternatief is ook weinig aantrekkelijk: iemand zijn dagen allemaal laten opnemen. Met een opzegtermijn van drie maanden en tweeënhalve maand openstaand verlof heeft de vertrekkende werknemer nog maar twee weken om een opvolger in te werken. Meestal worden opgepotte dagen daarom deels in geld en deels in tijd afgerekend.
Daarbij moeten ondernemingen voor het hypothetische geval dat iedereen ontslag neemt de geldwaarde van alle vakantiedagen reserveren. En dat drukt op papier de winst.

Verlofregelingen
Bedrijven bedenken dan ook steeds vaker creatieve oplossingen om van die stuwmeren af te komen, zoals VNU Media, met de ‘à la carte’-verlofregeling. Vijf dagen per jaar kunnen in een apart potje worden gestopt dat acht jaar geldig blijft, zodat iemand te zijner tijd een sabbatical kan nemen van maximaal acht weken. De regeling is niet echt populair (twee inschrijvingen dit jaar), maar Fred de Jong gebruikt haar wel. Hij heeft tegenwoordig last van zijn rug door vermoeidheid, en neemt sinds maart ook maandelijks drie dagen vrij. In september gaat hij weer eens drie weken op vakantie.

Vitae, personeelsbemiddelaar voor hoger opgeleiden, stimuleert werknemers in functioneringsgesprekken hun dagen op te nemen. ‘Dan staan ze weer eens stil bij wat ze doen’, zegt human resources-manager Ruud Visser. ‘Vaak hebben mensen hun redenen: ze willen volgend jaar een grote reis maken of een huis verbouwen en nemen hun tijd liever dan op.’ Na vijf jaar dienstverband krijgt iedereen een maand extra sabbatical, en die wordt veel gebruikt. Visser: ‘Vooral dertigers hebben behoefte aan vrije tijd voor hobby’s, kinderen of om een maatschappelijke bijdrage te leveren, in een project in Kenia bijvoorbeeld. Ze doen er contacten en ideeën op, en uiteindelijk kan dat van toegevoegde waarde zijn voor ons bedrijf.’ Kennelijk werkt het: bij Vitae namen de veertienhonderd medewerkers vanuit 2006 gemiddeld maar vijf opgespaarde dagen mee, en hebben slechts twee mensen meer dan dertig dagen openstaan.

Vrijheid en zekerheid
Uitgever Reed Business wil ook flexibeler worden met vrije dagen en voert binnenkort een koop- en verkoopregeling in. Vijf dagen worden verhandelbaar, en eenmalig mogen werknemers maximaal vijftien dagen terugverkopen. Directeur human resources René Leermakers: ‘Vooral managers bouwen stuwmeren op, terwijl parttime medewerkers graag méér vrije dagen zouden willen. En soms willen werknemers ruimte om zichzelf te ontwikkelen.’

Veel werknemers zitten niet zo met hun voorraadje. Het geeft een gevoel van vrijheid en zekerheid. ‘Mijn ideaal is een overzichtelijk stuwmeer van een dag of veertig’, zegt Ben Konings van Reed Business. ‘Ik heb de leukste baan van de wereld, en drie weken zomervakantie en vrij rond kerst vind ik genoeg. Maar stel dat er iets gebeurt met mij of mijn gezin. Dan kan ik prima tijdelijk vier of drie dagen per week gaan werken.’ Die vijftien dagen verkopen overweegt hij wel. ‘Met dat geld weten mijn studerende kinderen wel raad.’
Mireille Derks (37), bij Reed Business uitgever van websites, heeft veertig dagen over. Zeven jaar geleden ging ze in haar nieuwe baan hard aan het werk om echt iets te bereiken. En ze kon lange tijd geen ‘natuurlijk’ moment vinden om vakantie op te nemen. Derks: ‘Dagjes vrij nemen werkt niet, dan neem je toch de telefoon op. Maar de laatste jaren zit ik in de winter heerlijk vier weken in de Caribbean. En verder geeft die buffer me een comfortabel gevoel.’

Bron: Intermediair & auteur: Maaike Bos